تاریخچه نفرولوژی و دیالیز

تاريخچه نفرولوژی در ایران

علم نفرولوژی در ایران تاریخچه ای طولانی دارد. ابوبکر محمد ابن ذکریای رازی، پزشک، فیلسوف و شیمی دان ایرانی، که به سال 865 تا 925 میلادی زندگی می کرد، از پیشگامان علم نفرولوژی محسوب می گردد. رازی کتابهای متعددی را به نگارش در آورد،از جمله کتاب "مشاهدات بالینی"،که در آن سیر و پیشرفت بیماریهای مختلف را تشریح نموده است. این کتاب شامل 17 شرح حال بالینی است که 6 مورد آن مربوط به بیماران کلیوی ویک مورد مربوط به یک بیمار مبتلا به پراکلامسپی است. ابوعلی سینا (980 تا 1037 میلادی) یکی از دانشمندانی بود که آزمایش کامل ادرار را به روش علمی انجام و مورد بررسی قرار داد.

وی در کتاب مشهورش به نام قانون در طب، آزمایش کامل ادرار را در 30 صفحه شرح داده است. تفسیرابن سینا از یافته های کامل ادرار بسیار جالب است. "اگر ادراری کدر و تیره باشد و رسوباتی در لایه های مختلف آن معلق بمانند، نشانه درد دماغی،بی خوابی، ناشنوایی و گیجی ذهنی است. چنین ادراری خبر از احتمال قریب الوقوع خونریزی بینی می دهد". این جمله را می توان توصیفی از اورمی ناشی از نفریت ارثی (سندرم آلپورت) دانست.

رشد علم پزشکی در ایران پس از انتقال دانشگاه جندی شاپور به بغداد رو به کندی نهاد. در حدود 75 سال قبل با تأسیس دانشکدۀ پزشکی در دانشگاه تهران، علم طب امروزی در ایران آغاز شد. در آن زمان رشته مجزایی به نام نفرولوژی در پزشکی نبود و بیماران کلیوی در بخشهای عمومی طب وتوسط متخصصین داخلی، بخصوص گروه دوره دیده در کشور فرانسه، درمان می شدند. اولین کتاب بیماریهای کلیوی به زبان فارسی توسط دکترنورالدین هادوی در سال 1337 در ایران منتشر شد.

علم نفرولوژی مدرن در ایران از اواسط دهه 1340 و پس از بازگشت تعدادی از متخصصین داخلی دوره دیده از کشورهای فرانسه، انگلستان و آمریکا به ایران آغاز شد (مراجعه کنید به نفرولوژی در ایران>> تاریخچه). از سال 1348 تعدادی از تختهای بخشهای داخلی به بیماران نفرولوژی اختصاص یافت و رشته نفرولوژی به تدریج در کشور گسترش یافت.

اولین همودیالیز در ایران در سال 1339 در دانشگاه تهران و برای درمان بیماری با نارسایی حاد کلیه با استفاده از دستگاه Kolff Rotating Drum انجام شد. پیش از آن برای درمان بیماران نارسایی کلیوی تنها دیالیز صفاقی حاد در دسترس بود. به این ترتیب برنامه همودیالیز مزمن آغازشد و بتدریج بین سالهای 1346 و 1355 در چندین بیمارستان دانشگاهی و خصوصی توسعه پیدا کرد. با تأسیس مرکز دیالیز وزارت بهداشت ودرمان در سال 1355، که اکنون "مرکز مدیریت بیماریهای غیر واگیر و خاص".نامیده می شود، امکانات دیالیز در سراسر کشور توسعه یافت. براساس آمار آذر ماه 1387، در حال حاضر 16.600 بیمار همودیالیزی در 355 واحد همودیالیز مزمن کشور تحت همودیالیز مزمن هستند.

اولین پیوند کلیه در ایران در سال 1347 در دانشگاه شیراز از یک دهندۀ زنده غریبه و اولین پیوند از جسد 4 سال پس از آن انجام شد. برنامه پیوند کلیه نیز در طی این سالها بسیار گسترش یافته است به طوریکه در حال حاضر 26 بخش پیوند کلیه، عمدتاً در بیمارستانهای دانشگاهی کشور مشغول به کار هستند. در طی این سالها 24.770 پیوند کلیه در ایران انجام شده و در حال حاضر 16.150 بیمار با کلیه پیوندی فعال در کشور زندگی می کنند.

دیالیز صفاقی مزمن در سال 1357 در ایران آغاز شد لیکن به علل متعدد اقتصادی- اجتماعی و مشکلات در برنامه ریزی، رشد آن بسیار کندتر ازبرنامه های همودیالیز و پیوند کلیه بوده است. در حال حاضر 1100 بیمار دیالیز صفاقی در 42 بخش دیالیز صفاقی کشور تحت نظر هستند.

http://www.isn-iran.org/NIRHistory.php?lang=fa