فشار خون یکی از عوامل زمینه ساز بیماری های کلیوی است. فشار خون بالا خصوصاً در افراد مسن بسیار شایع است. تقریباً در حدود یک نفر از هر چهار نفر از فشار خون بالا رنج می برند. در بیماران جوان تر در مردان شایع تر است ولی در سنین بالاتر در زنان بیشتر از مردان دیده می شود. به طور کلی با افزایش سن خطر ابتلا افزایش می یابد. علت ایجاد فشار خون بالا چیست؟ علل بروز این بیماری هنوز به طور کامل شناخته نشده است. در بیشتر موارد افزایش مقاومت محیطی عروق مسئول افزایش فشار خون است که خود علل متفاوتی دارد.

عوامل مستعد کننده چیستند؟

بیشتر مردم (نزدیک به ۹۵ درصد آنها) از نوعی افزایش فشار خون رنج می برند که علت مشخصی برای آن یافت نشده است که به این فرم، افزایش فشار خون اولیه گفته می شود.

عوامل زیر در بروز این نوع افزایش فشار خون موثر هستند:

سن: در مطالعات مختلف نشان داده شده است که سیر پیشرونده افزایش فشار خون با افزایش سن ارتباط دارد.

ژنتیک: به خوبی اثبات شده است که عوامل ژنتیکی که به ارث می رسند با افزایش فشار خون ارتباط دارند.

نژاد: سفید پوستان و نژاد هندواروپایی بیشتر دچار افزایش فشار خون می شوند.

عوامل محیطی: مانند چاقی، الکل، نمک زیاد و استرس نیز موثر هستند.

۵ درصد باقی مانده مبتلایان به فشار خون افزایش یافته علت مشخصی برای بیماری خود دارند. به این نوع، افزایش فشار خون ثانویه گفته می شود. عوامل زیر در بروز این نوع افزایش فشار خون موثر هستند:

بیماری کلیوی: به دلیل احتباس آب و نمک در بدن موجب بالا رفتن فشار خون می شود. این افزایش، خود می تواند باعث ایجاد بیماری کلیوی شود و یا آن را بدتر کند.

بیماری های غدد درون ریز: (مانند سندرم کوشینگ، هایپرپلازی آدرنال و فئوکرومو سایتوما).

داروها و سموم: افزایش فشار خون می تواند عارضه جانبی استروئیدها، الکل، کوکائین، سیکلوسپورین و اریتروپوئیتین باشد. مصرف مواد حاوی تیروزین مانند برخی از پنیرها در افرادی که از داروهای ضد افسردگی خاصی استفاده می کنند ممکن است منجر به حمله افزایش فشار خون در این افراد شود.خطر افزایش فشار خون در زنانی که از قرص های ضد بارداری استفاده می کنند، بیشتر است. اشکال در سیستم عصبی خودکار و یا سیستم هورمونی کلیه ( رنین آنژیوتانسین ). مقاومت به انسولین فشار بالا در اوایل بارداری ممکن است نشان دهنده افزایش فشار خون اولیه باشد.فشار خون بالا در نیمه دوم حاملگی پره اکلامپسی نامیده می شود که معمولاً اگر کنترل شود، پس از زایمان از بین می رود و مشکل جدی ایجاد نمی کند.

چرا باید فشار خون بالا را کنترل کرد؟

فشار خون بالا یک عامل خطر مهم در ایجاد نارسایی قلبی است. همچنین می تواند موجب نارسایی کلیه، مشکلات عروق محیطی، تخریب عروق شبکیه چشم، سکته مغزی و حمله قلبی شود به همین دلیل پیشگیری و درمان آن بسیار مهم است. اگر میزان فشار خون به سرعت بالا رفته و به حدود ١٣/٢٠٠ برسد به آن فشار خون بدخیم گفته می شود که آسیب زیادی ایجاد می کند و موجب مرگ و میر می شود.

فشار خون بالا چگونه تشخیص داده می شود؟

میزان فشار خون: فشار خون در چند نوبت و در شرایط استاندارد اندازه گیری می شود.

عکس قفسه سینه: ممکن است علائم نارسایی قلبی و بزرگ شدن قلب را نشان دهد.

نوار قلب: ممکن است بزرگی بطن چپ یا کم خونی موضعی (ایسکمی) را نشان دهد.

آزمایش خون: اوره و الکترولیتها برای بررسی عملکرد کلیه و همچنین چربی و قند خون.

آزمایش ادرار: برای یافتن بیماری کلیوی.

فشار خون بالا چگونه درمان می شود؟

هدف از درمان، رساندن فشار خون به کمتر از٩٠/١۴٠ در افراد معمولی و کمتر از٨۵/١٣٠ در بیماران مبتلا به بیماری کلیوی یا دیابت است. با این هدف که در دراز مدت خطر عوارض وخیمی که گفته شد کاهش پیدا کند.

برای کمک به کاهش عوارض بهتر است:

- سیگار ترک شود تا آسیب عروقی کمتر گردد.

- کاهش وزن با رژیم غذایی و یا ورزش.

- کاهش مصرف نمک و اجتناب از مصرف غذاهایی که شور تهیه می شوند.

- افزایش فعالیت بدنی و ورزش منظم.

- کاستن از استرس.

برای کنترل فشار خون، پزشک ممکن است داروهای مختلفی تجویز کند که مکانیسم های متفاوتی دارند. معمولاً یک نوع دارو همراه تغییر شیوه زندگی به صورتی که گفته شد به کار می رود. اگر به اندازه کافی موثر نباشد داروهای دیگری اضافه می شوند. انتخاب دارو به عوامل متعددی از جمله شرایط جسمانی فرد بستگی دارد.

فشارخون پایین چیست؟

فشارخون نیرویی است که توسط جریان خون به دیواره عروق وارد می شود و یکی از علائم حیاتی اصلی محسوب می شود. فشار خون توسط پمپ خون به درون سرخرگ ها ایجاد شده و با پاسخ سرخرگ ها به این جریان خون تنظیم می گردد. فشارخون فرد به شکل فشار سیستولیک بر روی فشار دیاستولیک (دیاستولیک/سیستولیک) بیان می شود.(مثلا ۸۰/۱۲۰)

فشار خون سیستولیک (عدد بالایی) معرف فشاری است که بعد از انقباض عضله قلب، در شریان ها ایجاد می شود. فشارخون دیاستولیک (عدد پایینی) معرف فشار درون سرخرگهاست وقتی که قلب بعد از انقباض به حالت انبساط و استراحت خود برمی گردد.

فشارخون سیستولیک (انقباض) برای بیشتر بالغین بین ۹۰ تا ۱۲۰ میلی متر مرکوری (میلی متر جیوه) و فشارخون دیاستولیک بین ۶۰ تا ۸۰ میلی متر جیوه است.

توصیه های اخیر فشارخون نرمال را فشار کمتر از ۱۲۰ روی ۸۰ می دانند. فشار خون بیش از ۱۳۰ روی ۸۰ فشارخون بالا محسوب می شود. فشارخون بالا خطر بیماری های قلبی، کلیوی، سخت شدن دیواره عروق (آترواسکلروزیس)، آسیب های چشمی و سکته را افزایش می دهد.

فشار خون پایین (هیپوتانسیون) فشاری است که به حدی کم است که باعث ایجاد علائم و نشانه های ناشی از کاهش جریان خون در عروق می باشد. وقتی فشارخون به حدی کم باشد که سبب ایجاد نقصان در رسیدن اکسیژن و مواد مغذی به ارگان های مختلف مثل مغز، قلب، کلیه شوند اندام ها نمی توانند عملکرد طبیعی خود را انجام داده و به مرور زمان صدمه می بینند.

برخلاف فشارخون بالا، فشارخون پایین با علائم و نشانه های افت جریان خون شناسایی می شود نه با کمک اندازه گیری با دست دستگاه (چون اغلب فشار خون بالا بدون علامت است).

برخی افراد ممکن است با وجود فشار خون ۵۰/۹۰ هیچ گونه علامتی از فشارخون پایین نداشته باشند و بنابراین فشارشان پایین محسوب نمی شود. به هر حال، برخی از افرادی که عموما فشارخون بالاتری دارند ممکن است وقتی فشارشان به حد ۶۰/۱۰۰ افت کند علائم فشارخون پایین را در خود احساس کنند.

آیا فشارخون پایین برای سلامتی مضر است؟

افرادی که فشارخون پایین تری دارند خطر کمتری آنها را برای ابتلا به بیماری کلیوی، سکته، بیماری قلبی تهدید می کند. ورزشکاران و بعضی افرادی که مرتبا ورزش می کنند، افرادی که وزن مناسبی دارند و افرادی که سیگار نمی کشند اکثرا فشارخون کمتری دارند. بنابراین، فشارخون پایین تا زمانی که به حدی پایین نباشد که در ما ایجاد علائم کند و به اندامهایمان صدمه نزند مطلوب بدن می باشد.

علائم و نشانه های فشارخون پایین چیست؟

وقتی فشارخون به حدی پایین باشد که خون کافی به اندام های بدن نرسد، اندام ها به کفایت عمل نکرده و ممکن است به تدریج آسیب ببینند. به عنوان مثال، اگر خون کافی به مغزمان نرسد، سلول های مغزی اکسیژن و مواد مغذی کافی دریافت نکرده و احساس گیجی، منگی و یا حتی غش کردن به سراغ فرد می آید.

تغییر وضعیت از حالت نشسته یا خوابیده به وضعیت ایستاده اغلب علائم و نشانه های فشار خون پایین را ظاهر می سازد. این حالت به این دلیل اتفاق می افتد که ایستادن باعث می شود که خون در رگهای قسمت های انتهایی بدن ته نشین شود، که این خود باعث کاهش بیشتر فشارخون شده و علائم افت فشار ظاهر می شود.

پیشرفت حالت گیجی، منگی یا حتی غش در پی ایستادن که از فشارخون پایین ناشی می شود هیپوتانسیون (فشارخون پایین) ارتواستاتیک نامیده می شود. افراد عادی معمولا سریعا خود را با افت فشارخون ناشی از ایستادن تطابق می دهند که مانع از ایجاد هیپوتانسیون می شود.

وقتی فشارخون ما برای رساندن خون به شریان های کرونری که ماهیچه های قلب را تغذیه می کنند کافی نباشد علائمی نظیر درد قفسه ی سینه (آنژین) یا حتی حمله قلبی بروز می کند. وقتی خون کافی به کلیه ها نرسد کلیه ها توانایی خود را در حذف مواد زائد بدن مثل اوره و کراتینین از دست خواهند داد.

فشار خون پایین چگونه درمان می شود؟

فشارخون پایین در صورتی که بدون علامت و نشانه بوده و تهدید کننده اندام های بدن نباشد نیازی به هیچ درمانی ندارد. به هر حال، همه بیمارانی که نشانه ها و علائم ناشی از افت فشار را دارند باید توسط پزشک مورد ارزیابی قرار گیرند چون درمانشان بستگی به علت افت فشار دارد. به عنوان مثال اگر مصرف یک دارو (مثلا داروهای فشارخون و دیورتیک ها) باعث کاهش فشار خون شده باشد، دز آن باید کاهش یافته یا حتی مصرف آن قطع شود و یا اگر خونریزی شدید علت باشد باید تزریق خون انجام شود. به هر حال شایع ترین علل فشارخون پایین کاهش حجم خون، بیماری قلبی و داروهای مصرفی توسط فرد می باشد که بسته به علت، درمان توسط پزشک انجام می گیرد.